Wat zijn de overeenkomsten tussen een afgebrand museum in Brazilië, een ontslagen werknemer bij Heineken en witwasfraude bij ING?
Wie is wij? Dat was de afsluitende vraag van de TrendRede zoals we die in januari van dit jaar presenteerden. Is je straat wij? Is de politiek nog wij? De democratie? Nederland in zijn geheel? Waar vinden we de gezamenlijkheid? Waar trekken we de cirkel om ons wij? Wat is de absolute basis waarop we het gedrag van anderen afrekenen? Belangrijke vragen. We praten er te weinig over.
Als je naar het nieuws kijkt, dan lijkt het soms alsof we in een samenloze leving aanbeland zijn. Iedereen, elk individu en elk bedrijf, volgt zijn individuele lijn. Vrijheid, noemen we dat. De beperkingen die de gezamenlijkheid oplevert geldt alleen voor de anderen. Jij moet respect voor mij hebben, maar ik moet vooral mijn gang kunnen gaan en gezamenlijke afspraken mogen mij niet afremmen. Het ik gaat boven het wij en in steeds meer wij willen of kunnen we onszelf niet herkennen. Mag het dan ook weg? Wat wil je behouden?
Die houding van een ik zonder veel wij heeft gevolgen. We zien dat steeds nadrukkelijker.
In Brazilië brandde een museum uit omdat er jarenlang bezuinigd werd op onderhoud en veiligheid. Vind jij dat normaal? Als we de discussie naar Nederland verleggen, hoeveel vind jij dan dat we van de gezamenlijke pot in cultuur en historie mogen investeren? Of mag van jou ook hier de boel affikken? Waar leg jij de benedengrens van jouw wij? Bij wegen? Bij de bieb? De politie? Het onderwijs, misschien?
Heineken, zo meldt de krant, maakt 2,2 miljard winst. Toch vindt de directie het vanzelfsprekend dat er 70 mensen ontslagen worden in Nederland. Zeventig mensen die een nieuwe baan moeten zoeken of een uitkering moeten aanvragen, die we met zijn allen weer moeten opbrengen – tenminste, iedereen die gewoon belasting betaalt in Nederland. Vind jij dat normaal, of vind je dat vast ergens in die 2 miljard een minuscuul potje zou moeten zijn om die 70 mensen intern een andere functie aan te bieden?
Welke bijdrage levert Heineken op dit moment aan onze samenleving en hoeveel voordeel trekt het uit diezelfde samenleving, de infrastructuur, zijn historische basis, mede opgebouwd door die werknemers? Mogen we Heineken daarop aanspreken, of vind je van niet?
Hoe normaal vind jij het dat bij de ING aandeelhouderswaarde voorrang kreeg op maatschappelijke verantwoordelijkheid en dat men crimineel geld lustig door de bank laat stromen (ING maakt 2,6 miljard winst)? Het gaat verder dan alleen de fraude zelf en de afkoop daarvan. De vraag gaat dieper: wie is wij, voor ING, voor Heineken, voor het land Brazilië? Voor jou?
Totale vrijheid bestaat niet. We staan allemaal op de schouders van degenen die generaties eerder voor ons gebouwd hebben aan democratie, infrastructuur, levenszekerheden en groeikansen. Al die dingen die in de loop der eeuwen opgebouwd zijn lijken vanzelfsprekendheden, maar ze staan wel degelijk onder grote druk. We willen ze eigenlijk niet meer zien, als ze onze individuele groeicurve dreigen af te remmen.
Het is hoog tijd om met elkaar te spreken over wat alle opgebouwde kaders nog voor zeggingskracht hebben. Gaan we voor de samenloze leving, waarin we steeds meer afbreken en steeds minder delen, of zijn we bereid om na te denken over de meest wezenlijke vraag van de komende jaren: wie is wij?
Wat vind jij? Tom Kniesmeijer, toekomstpsycholoog
